مهندسی برق گرایش کنترل، چنان‌که از نامش برمی‌آید کنترل رفتار سیستمهای مختلف با توجه به ورودی‌های داده‌شده را برعهده دارد. به‌طورکلی در تمام سیستم‌ها، مسئله کنترل خودکار تغییر رفتار سیستم برای نزدیک کردن پاسخ‌های آن به مقادیر مطلوب، همواره موردنظر میباشد.
از آنجایی که مثال‌های فراوانی در این مورد از کنترل‌های یک کوره گرفته تا کنترل سفینه‌های فضایی و موشک‌ها وجود دارد، یک متخصص کنترل باید با علوم متنوعی سروکار داشته باشد.
اگر بخواهیم یک تعریف کلی از مهندسی کنترل ارائه دهیم، می‌توانیم بگوییم که هدف این علم، کنترل متغیرهای اساسی سیستم (که متغیرهای خروجی می‌تواند تنها بخشی از این متغیرها باشد) بر مبنای برخی ملاک‌های مطلوب میباشد. این ملاک‌ها می‌تواند سرعت یک موشک، دمای یک اتاق، زاویه‌ی چرخش بازوی ربات و… باشد.
به‌عنوان یک مثال ساده می‌توان کنترل زمان اوج‌گیری یک هواپیمای جنگنده را در نظر گرفت. در این مثال زاویه پره‌های هواپیما، میزان سوخت تزریقی و سایر متغیرهای تأثیرگذار باید با روش‌های ریاضی محاسبه و سیستم کنترل‌‌کننده به‌دقت طراحی شود تا بتوان زمان عکس‌العمل سیستم را کاهش داد و آن را در برابر اثرات نویز محیط (مانند وزش باد یا …) مقاوم کرد.
دانشجویان مهندسی برق گرایش کنترل گرایش کنترل فارغ از نوع سیستم به روش‌های بررسی سیستم می‌پردازند و بدین ترتیب به‌شرط آشنایی با خصوصیات این سیستم موردنظر قادر به تجزیه‌وتحلیل و کنترل آن خواهند بود. بد نیست بدانید که خود شاخه کنترل دارای زیرشاخه‌های دیگری ازجمله کنترل مقاوم، کنترل دیجیتالی، کنترل خطی و … می‌شود.
ارتباط مهندسی برق گرایش کنترل با سایر رشته‌ها
مهندسی کنترل با سایر رشته‌های مهندسی ارتباطی تنگاتنگ دارد از میان این رشته‌ها می‌توان به مهندسی الکترونیک، کامپیوتر، برق، مکانیک و هوافضا اشاره کرد. به‌وسیله تئوری‌های کنترل می‌توان اکثر مدارهای الکترونیکی را تفسیر کرد؛ برای بیان دلیل ارتباط رشته‌ی مهندسی کامپیوتر با مهندسی کنترل باید به این نکته اشاره کرد که پیاده‌سازی اکثر موارد تکنیکی گرایش کنترل به‌وسیله رایانه‌ها انجام می‌گیرد. از همین رو در تعداد بسیار زیادی از دانشگاه‌ها، دروس مهندسی کنترل را استادان مهندسی برق یا مکانیک تدریس می‌نمایند.
گرایش کنترل از گستردگی قابل‌توجهی برخوردار میباشد و در عرصه‌های جامعه‌شناسی، مدیریت مالی و سایر علوم کاربرد دارد. گرایشی با نام دینامیک پرواز و کنترل مهندسی هوافضا از زیرشاخه‌های مهم مهندسی مکانیک – برق میباشد. درس کنترل خطی که در آن افراد با تحلیل حوزه‌ی زمان و فرکانس آشنایی پیدا می‌کنند، اولین درس و نقطه‌ی شروعی میباشد که دانشجویان مهندسی کنترل با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. به‌عنوان پیش‌نیاز برای این درس ریاضی لاپلاس و ریاضیات مقدماتی در نظر گرفته‌شده است؛ تبدیل z و جبر پیشرفته از ملزومات کنترل دیجیتال و کنترل غیرخطی است.
کارهای مهندسی برق گرایش کنترل
ین گرایش صرفاً محدود به حوزه‌ی مهندسی برق نمی‌شود و در سایر رشته‌ها نیز کاربرد زیادی دارد؛ اما کاری که یک مهندس کنترل انجام می‌دهد. به‌صورت کلی این‌گونه بیان می‌شود که او باید با توجه به وضعیت مطلوبی که از یک سیستم انتظار می‌رود به تنظیم و کنترل ورودی‌ها و خروجی‌های سیستم بپردازد.
دروس و ویژگیهای مهندسی برق گرایش کنترل
دوره ۴ ساله کارشناسی مهندسی برق گرایش کنترل که در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود یکی از شاخه‌های رشته فنی و مهندسی میباشد. این رشته به‌منظور تربیت افرادی برای دیزاین، ساخت، مدیریت، نظارت و نگهداری از سیستم‌ها و تولیدات مرتبط با این رشته است.
در دوره کارشناسی مسائل بنیادی و اساسی به دانشجویان آموزش داده می‌شود. پس از اینکه دانشجویان کلیات و اساس مباحث را فراگرفتند، می‌توانند در دوره کارشناسی ارشد گرایش‌های متفاوتی مانند کنترل، الکترونیک، مخابرات، بیوالکتریک و … را برگزینند و به‌صورت تخصصی در این زمینه‌ها به کسب دانش بپردازند. در گرایش کنترل، هدف اصلی دیزاین سیستم‌هایی است که عملکرد دستگاه را در محدوده‌ی مطلوب آن نگه‌دارند.
به دلیل گستردگی کاربرد مهندسی برق گرایش کنترل، دانشجویان و متخصصان این رشته نیز برای موفقیت در کار خود باید علوم گوناگونی را یاد بگیرند. از ابتدایی‌ترین و اساسی‌ترین این علوم آشنایی با انواع سیستم‌ها، شیوه‌ی کنترل این سیستم‌ها و شبیه‌سازی آن سیستم‌ها میباشد. سیستمهای مذکور می‌توانند اقتصادی، مکانیکی یا برقی و … باشند. افرادی که درزمینهٔ کنترل تحصیل می‌کنند باید با شیوه‌های بررسی سیستم‌ها آشنا باشند و اگر از ویژگیهای سیستم مذکور آگاهی داشته‌باشند می‌توانند سیستم ذکرشده را تجزیه‌وتحلیل کنند همچنین روش‌های کنترل آن را نیز دریابند.
دروس مهندسی برق گرایش کنترل
دانشجویان رشته مهندسی برق گرایش کنترل با گذراندن دروس عمومی ۵۷ واحد دروس اصلی، ۲۷ درس تخصصی، ۸ واحد درس اختیاری می‌گذرانند که از آن میان مهم‌ترین آن عبارت‌اند از:
**کنترل سیستمهای خطی که روش‌های کنترل فرآیند و سیستم با استفاده از فرمول‌های ریاضی به دانشجویان می‌آموزد
**کنترل صنعتی که به چگونه عمل کردن روش‌های موجود در کنترل سیستمهای خطی می‌پردازد. این درس بیشتر حالت‌های فیزیکی مثل سیستمهای هیدورلیک و نیوماتیک را مورد بررسی قرار می‌دهد.
**کنترل مدرن که سیستمهای مختلف دارویی، شیمیایی و مانند آن را بررسی کرده و به شکل کلی و جامع، روش‌های کنترل هر سیستم واقعی و عمومی را بیان می‌کند.
**کنترل دیجیتال و غیرخطی و آزمایشگاه کنترل دیجیتال که چگونگی استفاده کامپیوتر برای کنترل از فرآیندها را به دانشجویان می‌آموزد
**ابزار دقیق و آزمایشگاه ابزار دقیق که به شکل نظری و عملی دانشجویان را با تست‌گرها آشنا می‌سازد.
**ریزپردازنده و آزمایشگاه ریزپردازنده که به‌صورت نظری و عملی به دانشجویان، مکانیزه و کنترل فرآیند‌های کامپیوتری را می‌آموزد.
سرفصل دروس و تعداد واحدها:
تعداد کل واحدها: ۱۴۰ واحد
دروس عمومی: ۲۲ واحد
دروس پایه: ۲۶ واحد
دروس اصلی: ۵۱ واحد
دروس تخصصی الزامی: ۲۳ واحد
دروس اختیاری: ۱۴ واحد
دروس تخصصی انتخابی: ۶ واحد
دروس عمومی مهندسی برق گرایش کنترل
| نام درس | تعداد واحد | نام درس | تعداد واحد |
| دو درس از دروس مبانی نظری اسلام | ۴ | ادبیات فارسی | ۳ |
| یک درس از دروس اخلاق اسلامی | ۲ | زبان عمومی | ۳ |
| یک درس از دروس انقلاب اسلامی | ۲ | تربیت‌بدنی ۱ | ۱ |
| یک درس از دروس تاریخ و تمدن اسلامی | ۲ | تربیت‌بدنی ۲ | ۱ |
| یک درس از دروس آشنایی با منابع اسلامی | ۲ | دانش خانواده و جمعیت | ۲ |
دروس پایه مهندسی برق گرایش کنترل
| نام درس | تعداد واحد | نام درس | تعداد واحد |
| ریاضی عمومی ۱ و ۲ | ۶ | فیزیک ۱ و ۲ | ۶ |
| معادلات دیفرانسیل | ۳ | برنامه‌نویسی کامپیوتر | ۳ |
| محاسبات عددی | ۲ | آمار و احتمالات مهندسی | ۳ |
| آزمایشگاه فیزیک ۱ و ۲ | ۲ | جمع | ۲۶ |
| کارگاه عمومی | ۱ |
دروس اصلی مهندسی برق گرایش کنترل
| نام درس | تعداد واحد | نام درس | تعداد واحد |
| اقتصاد مهندسی | ۳ | زبان تخصصی | ۲ |
| نقشه‌کشی مهندسی | ۱ | کارگاه برق | ۱ |
| ریاضیات مهندسی | ۳ | آشنایی با مهندسی برق | ۱ |
| مدارهای الکتریکی ۱ و ۲ | ۵ | سیگنال‌ها و سیستم‌ها | ۳ |
| دستگاه‌های کنترل خطی | ۳ | الکترومغناطیس | ۳ |
| الکترونیک ۱ و ۲ | ۴ | اصول سیستمهای مخابراتی | ۳ |
| سیستمهای دیجیتال ۱ و ۲ | ۶ | تحلیل سیستمهای انرژی الکتریکی ۱ | ۳ |
| آز ماشین‌های الکتریکی ۱ | ۱ | آزمایشگاه مدارهای الکتریکی و اندازه‌گیری | ۱ |
| آز الکترونیک | ۱ | آز سیستمهای کنترل خطی | ۱ |
| آزمایشگاه سیستمهای دیجیتال ۱ و ۲ | ۲ | ماشین‌های الکتریکی ۱ و ۲ | ۴ |
دروس تخصصی الزامی مهندسی برق گرایش کنترل
| نام درس | تعداد واحد | نام درس | تعداد واحد |
| پروژه کارشناسی | ۳ | کارآموزی | ۲ |
| سیستمهای کنترل مدرن | ۳ | ابزار دقیق | ۳ |
| جبر خطی | ۳ | کنترل صنعتی | ۳ |
| سیستمهای کنترل دیجیتال | ۳ | آز سیستمهای کنترل دیجیتال | ۱ |
| آز الکترونیک صنعتی | ۱ | آز کنترل صنعتی | ۱ |
| آز ابزار دقیق | ۱ |
دروس تخصصی انتخابی مهندسی برق گرایش کنترل
| نام درس | تعداد واحد | نام درس | تعداد واحد |
| سیستمهای کنترل غیرخطی | ۳ | الکترونیک صنعتی | ۳ |
| مبانی تحقیق در عملیات | ۳ | پردازش سیگنال‌های دیجیتال | ۳ |
| مبانی مکاترونیک | ۳ | طراحی سیستمهای ریزپردازنده‌ای | ۳ |
کاربرد در صنعت، میزان درآمد و بازار کار
اگر بخواهیم به‌صورت کلی بیان کنیم، حقوق این مهندسان حدود ۱ تا ۴ میلیون تومان میباشد. این تنوع در میزان دریافتی افراد به دلیل احتمال استخدامی در بخش‌های خصوصی میباشد؛ زیرا برخلاف بعضی رشته‌ها که صرفاً توسط دولت با حقوق مشخص امکان استخدام دارند. این رشته قابلیت کار در مراکز دیگر را نیز دارد که در این مراکز با توجه به مدرک، سابقه کار میزان متناسبی از حقوق را پرداخت می کنند.
ازلحاظ اینکه این گرایش از گرایش‌ها عملی، اجرایی و خلاقانه میباشد، تحصیل و کار در این زمینه جذاب است؛ اما به این دلیل آنکه یک پل ارتباطی میان بسیار از رشته‌های فنی و مهندسی میباشد، هم از بعد مطالعاتی بسیار سنگین و فرسایشگر است و هم ازلحاظ هوشی میزان بالایی را مطالبه می‌کند. برای موفقیت در این رشته فارغ‌التحصیلان باید توانایی یک دیزاین مناسب و استفاده‌ی بهینه و درست از شاخص‌های مختلف را به‌منظور کنترل و ساخت دستگاه‌ها، داشته باشند.
ازلحاظ بازار کار وضعیتی مطلوبی را برای این رشته شاهدیم. همچنین ازلحاظ بازار کار در آینده نیز باید توجه داشت. به دلیل اینکه روزبه‌روز روند مکانیزاسیون در زندگی ما گسترش پیدا می‌کند، درنتیجه احتیاج به مهندسین ازجمله مهندسین کنترل نیز بیشتر می‌شود.
اگر فرایند‌های انجام‌گرفته در یک کارخانه به روشی سنتی انجام گیرد، دیر یا زود باید مسئولان به فکر نوین کردن تجهیزات باشند و اگر نوین‌سازی نیز صورت پذیرد، نگهداری از تجهیزات امری مهم میباشد؛ در هردو حالت ما به مهندسین کنترل نیاز خواهیم داشت.
دانشگاه‌هایی که در رشته مهندسی کنترل پذیرش دانشجو دارند
| دانشگاه بین‌المللی امام خمینی | دانشگاه تبریز | دانشگاه تفرش | دانشگاه تهران |
| دانشگاه زنجان | دانشگاه سمنان | دانشگاه شاهرود | دانشگاه شیراز |
| دانشگاه صنعت نفت | دانشگاه صنعتی اصفهان | دانشگاه صنعتی بابل | دانشگاه شهید باهنر کرمان |
| دانشگاه شهید بهشتی | دانشگاه شاهد | دانشگاه صنعتی جندی‌شاپور | دانشگاه صنعتی خواجه نصیر |
| دانشگاه صنعتی سهند | دانشگاه صنعتی شریف | دانشگاه صنعتی شیراز | دانشگاه صنعتی قم |
| دانشگاه علم و صنعت | دانشگاه گلستان | دانشگاه فردوسی | دانشگاه کاشان |
| دانشگاه هرمزگان | دانشگاه ولی‌عصر رفسنجان | دانشگاه مهندسی فناوری‌های نوین – قوچان | دانشگاه فسا |
| مرکز آموزش عالی اقلید | دانشگاه اصفهان | دانشگاه صنعتی اراک | دانشگاه گیلان |
| دانشگاه صنعتی همدان | دانشگاه مازندران – بابلسر (مهندسی برق بدون گرایش) |
ادامه تحصیل در مقطع دکتری مهندسی برق گرایش کنترل
رشته مهندسی برق کنترل جزو رشته‌های امتحانی گروه فنی و مهندسی است. با توجه به دفترچه ثبت‌نام آزمون دکتری ۹۸، تمامی داوطلبانی که از تمامی رشته‌ها در مقطع کارشناسی ارشد فارغ‌التحصیل شدند، می‌توانند در این رشته امتحانی شرکت کنند. رشته مهندسی برق کنترل در دوره‌های روزانه، نوبت دوم، پردیس و دانشگاه آزاد پذیرش دانشجو داشته است.
| عناوین دروس امتحانی رشته مهندسی برق کنترل در آزمون دکتری سراسری و دانشگاه آزاد | ||
| سؤالات دروس عمومی | سؤالات دروس تخصصی در سطح کارشناسی | سؤالات دروس تخصصی در سطح کارشناسی ارشد |
| استعداد تحصیلی – زبان انگلیسی | ریاضیات مهندسی – مدارهای الکتریکی ۱ و ۲ – سیگنال‌ها و سیستم‌ها – سیستمهای کنترل خطی | |
امیدواریم در هر رشته از زندگی خود هستید، موفق و پیروز باشید.
